„Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu, zakopaliśmy w ziemi” – napisał w testamencie Dawid Greber, jeden z twórców słynnego Podziemnego Archiwum Getta Warszawy.
W Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela Ringebluma w Warszawie w czasie II Wojny Światowej mieściły się biura socjalne getta. To właśnie tam pracował Emanuel Ringelblum – historyk i badacz relacji polsko-żydowskich. Tam też spotykali się członkowie grupy Oneg Szabat (“Radość Soboty”), która zajmowała się dokumentacją zbrodni hitlerowskich i życia w getcie. Na wystawie pt. „Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu” od 16 listopada można oglądać nigdzie dotychczas niepublikowane dokumenty i nagrania filmowe Podziemnego Archiwum Getta Warszawy.
Zebrane dokumenty i świadectwa zakopano w metalowych pojemnikach i bańkach na mleko na terenie getta. Znaleziono je (nie wszystkie) po wojnie. Teraz po raz pierwszy wybrane dokumenty wystawiono na widok publiczny na wystawie.
18 września 1946 roku pod gruzami domu przy Nowolipkach 68 została wykopana pierwsza część Archiwum Ringebluma. Resztę odnalezione w latach 1948 i 1950. Archiwum, którego duża część jest jeszcze w opracowaniu, liczy ponad 35 tys. stron – relacji, dzienników i wspomnień, dokumentów urzędowych, opracowań naukowych, ale także utworów literackich, fotografii i tytułów prasy konspiracyjnej. Całość w 1999 roku została wpisana na Listę “Pamięć Świata” UNESCO, gromadzącą najważniejsze dokumenty, jakie przechowała ludzkość.
Pan Paweł Śpiewak – kurator wystawy zapewnia, że wydanych zostanie, w tłumaczeniu z języka żydowskiego, hebrajskiego, niemieckiego na język polski, 38 tomów stale jeszcze opracowywanych, odnalezionych w latach 1948 i 1950 dokumentów archiwalnych.
Więcej informacji o Podziemnym Archiwum Getta Warszawy oraz grupie Oneg Szabat: www.onegszabat.org
